Vanmorgen ging het even niet goed met mij. Ik was zo triest, in de war, emotioneel, overweldigd door de veelheid aan visies en perspectieven op wat er allemaal aan de hand is en vooral de intolerantie die daarmee gepaard gaat.  

Ik vroeg me af : “Ben ik de enige die hier last van heeft, al die tegenstellingen en al die wederzijdse verwijten? Zijn er nog mensen die het onzinnig en absurd vinden om elkaar te beschuldigen en elkaar dom te vinden. Wie kent immers dé waarheid? Ben ik de enige die triestig wordt bij zoveel oordeel op de ander.”  

Zoveel visies 

Voor mij is het evident dat ik met heel veel visies in aanraking kom. Dat is de aard van het beestje. Ik heb brede interesses en zit in uiteenlopende subculturen en bijhorende groepen. Dus ik word wel vaker geconfronteerd met enorm tegengestelde visies. Het goeie daaraan vind ik dat ik daardoor besef dat er niet één waarheid is. En dat alles relatief is en afhankelijk van de bril waar je door kijkt, de visie die je hanteert. Het nadeel is dat ik soms overweldigd word en alle houvast verlies. 

Om niet ‘zot’ te worden, in de huidige situatie, met zijn ongeziene aantal visies en verklaringen, bekijk ik alles met een gezonde nieuwsgierigheid maar vanop een afstand. Ik probeer alle visies evenwaardig te behandelen, even kritisch. Het irreële is nu immers de realiteit en wat vanzelfsprekend was, is nu niet meer, dus alle rollen zijn omgedraaid. Dat doet mij een aantal dingen nog meer in vraag stellen. Waarheid wordt ineens nog subjectiever dan ooit.  Trouwens grappige vaststelling: de andere groep naïevelingen vinden die moeten wakker worden is een wederzijds sentiment maar betekent iets radicaal verschillend in iedere subcultuur.  

Conditionering? 

Maar het is niet altijd gemakkelijk om anders te denken of je open te stellen voor sommige ondenkbare mogelijkheden. Het is vaak comfortabeler om niet buiten de box te kijken. Toch doe ik het soms bewust als gedachten experiment, met nieuwe ideeën spelen, zonder ze noodzakelijk als waarheid aan te nemen. Hypotheses vormen als het ware… “What if?” Dit is mijn creatieve manier om mijn eigen biases en conditionering te zien. Daardoor heb ik ook al veel bijgeleerd. Wellicht omdat ik vanuit mijn onderzoeksachtergrond weet wat automatismen en conditionering allemaal kunnen ‘aanrichten’. En ook vanuit mijn spirituele praktijk ben ik het gewoon om illusies te doorprikken. 

Het gaat trouwens helemaal niet om gelijk krijgen. Heel vaak laat je de dingen na zo een oefening weer los en besluit je : nee dit klopt niet of dit wil ik zelfs niet geloven, totdat ik meer facts heb.  Zo doe ik dat al meer dan 20 jaar: kritisch blijven bronnen checken,  maar wel openstaan voor nieuwe hypotheses: onderscheidingsvermogen. 

Verdriet – angst – kwaadheid

Meestal geeft me deze veelzijdige kijk een gevoel van ruimte en openheid. Maar vanmorgen werd het mij even allemaal teveel. Vooral omdat het me zo een pijn doet als ik zie dat we zo hard zijn voor elkaar, voor elkaars manier van met dingen omgaan, zelfs binnen eenzelfde subcultuur!  Er wordt vaak direct met oordelen of labels gegooid als nieuwe zienswijzen worden voorgesteld of het gekende ter discussie wordt gesteld. Terwijl juist die snelle labels  -er is vaak niet eens een reflectie moment of een vraag – een teken zijn van automatisme en conditionering. 

Ik heb de afgelopen weken al vaak gezegd dat ik eigenlijk helemaal geen angst voel ivm deze crisis maar vandaag dus wel. Althans het begon met bezorgdheid maar het is ondertussen naar kwaadheid aan het overgaan, omdat ik het idee krijg dat iedereen die kritische vragen stelt, de mond gesnoerd wordt. Ik zie die bezorgdheid nu ook opdagen bij anderen:  

“It is a dangerous world to live in where people stop questioning and speaking about things they suspect for the fear of being tarred with the conspiracy theorist brush. Everything we believe should be worth a listen and consideration. The amount of anger / intolerance towards those expressing a different perspective to the status quo is what I believe should worry us most. People will stop feeling safe and free to speak out. This if anything is herd mentality and is very sad. We all see things differently and there’s a saying that goes even a broken clock is right twice a day. “ 

Het zou inderdaad toch wel erg zijn dat we in een maatschappij terecht komen waar mensen geen kritische vragen meer kunnen stellen zonder op de virtuele brandstapel te worden gegooid. Los van het feit dat daardoor het eigenlijke issue vaak genegeerd wordt door een hol geworden label (‘complottheorie’ dat nu op alles en nog wat wordt geplakt, btw), vind ik het als mens erger dat dit ons nog meer polariseert en dat onze vrije meningsuiting in het gedrang komt. Want geef toe, complotdenker komt met connotaties als: ongegrond, verzonnen, kinderlijk en vul maar in… en niet iedereen heeft zin om zijn geloofwaardigheid daardoor te verliezen. 

Onze bubbel – de venstermetafoor

Maar beseffen we niet dat we allemaal in een bubbel zitten? Kunnen we onze eigen bubbel dan niet zien? De premisse, het referentiekader, het paradigma?  En is het zo moeilijk om te zien dat de andere groep vaak een heel ander uitgangspunt heeft en dat dat ok is? Natuurlijk spelen online algoritmes en cookies etc., waardoor we alleen maar meer bevestiging krijgen van wat we al weten, ook niet in ons voordeel als het gaat om zicht te krijgen op onze bubbel.

En ineens dacht ik aan Raimon Panikkar en zijn venster metafoor. Ik bekeek het filmpje voor het eerst opnieuw in jaren en voelde ineens mijn lichaam ontspannen en ik begon te huilen, van herkenning deze keer (je moet misschien wel abstractie maken van de religieuze context en woordgebruik). Ik zag ook ineens hoe mijn ‘veel visies’ venster ook maar een venster is en dat er veel mensen zijn wiens venster een ‘één visie’ venster is. Mensen die voornamelijk met één perspectief in aanraking komen en dus begrijpelijkerwijs niet begrijpen wat mijn struggle is (tear 1 vs tear 2 in termen van Wilber en spiral dynamics?)